بسم الله الرحمن الرحیم

طبق اعتقاد شیعیان ائمه معصومین علیهم السلام و پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) بر حوادث و جریانات این عالم اشراف دارند، می دانند که در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد یا در گذشته چه اتفاقی افتاده است و ... . امّا چرا در عمل از این علم به غیب بهره نمی بردند؟ آیا دلیل خاصی دارد ؟

برای پاسخ به این پرسش سه نکته بیان می شود:

نکته ی اول :

هر چند پیامبر(صلی الله علیه و آله) از علم غیب برخوردارند و به وقایع گذشته و حوادث حال و آینده آگاهی دارند اما تکلیف آن بزرگوار مانند سایر افراد بشر بر اساس علم عادی است و علم غیب برای آن بزرگوار تکلیفی به دنبال نمی آورد. چنانکه علم غیب ائمه معصومین علیهم السلام هم همینطور است به همین دلیل علم غیب ائمه (علیهم‌السلام ) از نحوه شهادت خود برای آنان تکلیف آور نیست . امام بر اساس علم عادی خود میوه ای را پیش روی خود می بیند که مانعی از خوردن آن نیست و بر همین اساس تناول آن میوه جایز است اگر چه بر اساس علم غیب از مسموم بودن آن آگاهی دارد. برای علی (علیهم‌السلام ) بر اساس علم عادی بشری شب نوزدهم رمضان سال چهلم هجری مانند سایر شبهاست به همین جهت به سمت مسجد حرکت می کند علم غیبی که به اذن خداوند در مورد شهادت خود دارد برای ایشان تکلیفی ایجاد نمی کند.

دلیل بر این مطلب:

الف- عمل بر اساس علم غیب با حکمت بعثت انبیا و نصب ائمه منافات دارد زیرا در این صورت جنبه اسوه و الگو بودن خود را از دست خواهند داد و سایر افراد بشر از وظایف فردی و اصلاحات اجتماعی به بهانه برخوردار بودن ائمه از علم غیب و عمل بر اساس علم خدادادی از وظیفه خود سرباز خواهند زد.

 ب- عمل براساس علم غیر عادی موجب اختلال در نظام عالم هستی است زیرا مشیت و اراده خداوند به جریان امور بر اساس نظام اسباب و مسببات طبیعی و علم عادی نوع بشر تعلق گرفته است . به همین جهت پیامبر و ائمه (علیهم‌السلام ) برای شفای بیماری خود و اطرافیان خویش از علم غیب استفاده نمی کردند. (1)

 نکته ی دوم :

هر چند بر طبق روایات فراوان ائمه (علیهم السلام ) نسبت به همه آنچه که در گذشته واقع شده و در آینده حادث خواهد شد و در زمان حاضر در حال رخ دادن است علم و آگاهی دارند. (2) اما به موجب روایات متعدد دیگر که در زمینه علم غیب امام (علیهم‌السلام ) آمده است، استفاده می شود که این علم به صورت بالفعل نیست، بلکه شأنی است یعنی هر گاه اراده کنند و بخواهند که چیزی را بدانند خداوند سبحان آنان را عالم و آگاه خواهد کرد. «اذا اراد الامام ان یعلم شیئا اعلمه الله ذالک» هر گاه امام اراده کند که چیزی را بداند, خداوند او را آگاه خواهد کرد» (3)

نکته ی سوم :

اساسا پیامبر اکرم و ائمه (علیهم السلام ) تکالیف و وظایف مخصوص به خود دارند به همین جهت آنان در عین این که می دانستند در فلان جنگ دشمن غلبه خواهد کرد وظیفه داشته اند اقدام کنند؛ یا می دانستند کاری که انجام می دهند منجر به شهادتشان خواهد شد, مثل خوردن میوه مسموم یا رفتن علی (علیهم السلام ) به مسجد کوفه در شب نوزدهم رمضان با این حال وظیفه داشته اند این کارها را انجام دهند و این اعمال هر چند برای ما به هلاکت انداختن نفس و حرام است اما برای آنان وظیفه ای مخصوص است مثل نماز شب که برای رسول اکرم (صلی الله علیه و آله ) واجب بوده است اما برای سایر مسلمان ها مستحب است . (4)

 ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آیت الله لطف الله صافی، معارف دین، ج 1، ص 121

2. اصول کافی، ج 1، باب ان الائمه (علیهم‌السلام ) یعلمون علم ما کان و ما یکون ... و بحارالانوار، ج 16، باب 14

3. اصول کافی ، ج 1، باب ان الائمه اذا شاؤو ان یعلموا علموا ؛ و بحارالانوار، ج 26، ص 56، روایات 117و 116

4. علامه طباطبایی , المیزان , ج 18, ص 194, به عنوان یک قول نقل کرده اند.